Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải chúng ta sẽ thấy được tiếng thơ tha thiết và gắn bó với cuộc đời, đồng thời là những ước nguyện chân thành được cống hiến cho quê hương tổ quốc của nhà thơ. Cùng Aiti-aptech.edu.vn tìm hiểu, cảm nhận, soạn bài và phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ qua bài viết dưới đây.
Nội dung chính bài viết
- Đôi nét về tác giả Thanh Hải và Mùa xuân nho nhỏ
- Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
- Cảm nhận và phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ
Đôi nét về tác giả Thanh Hải và Mùa xuân nho nhỏ
Thanh Hải là một tác giả chuyên sáng tác thơ và bài thơ Mùa xuân nho nhỏ tiêu biểu cho phong cách sáng tác của ông. Trước khi phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ, chúng ta cùng tìm hiểu về tác giả cũng như tác phẩm qua một số nét chính như:
Giới thiệu nhà thơ Thanh Hải
Nhà thơ Thanh Hải là bút danh của Phạm Bá Ngoãn, sinh năm 1930 và mất năm 1980. Quê ông ở Phong Điền, thuộc Thừa Thiên – Huế. Thanh Hải là người có công lớn thắp sáng ngọn lửa thi ca cách mạng trong lòng miền Nam trong những năm dài đen tối, đầy máu và nước mắt dưới ách thống trị tàn bạo của anh em Ngô Đình Diệm, tay sai của đế quốc Mĩ.
Các tác phẩm thơ của Thanh Hải có ngôn ngữ trong sáng, giàu âm điệu nhạc điệu, cảm xúc thiết tha, chân thành và lắng đọng. Thanh Hải sở trường về thơ năm chữ. Những sáng tác của ông là những bài thơ kiệt tác làm vẻ vang một hồn thơ xứ Huế.
Đôi nét về bài thơ Mùa xuân nho nhỏ
Nhìn chung, các sáng tác thơ của ông gồm có một số tác phẩm tiêu biểu như: “Những đồng chí trung kiên”, “Huế mùa xuân”, “Dấu võng Trường Sơn”, … Các bài thơ: “Mồ anh hoa nở” “Cháu nhớ Bác Hồ”, “Mùa xuân nho nhỏ” … đây cũng chính là những bài thơ kiệt tác làm vẻ vang một hồn thơ xứ Huế.
Soạn bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải
Để việc phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ được chi tiết và cụ thể, chúng ta cần soạn bài Mùa xuân nho nhỏ qua việc trả lời một số câu hỏi trong chương trình như sau.
Bố cục của bài thơ Mùa xuân nho nhỏ
Khi phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ của tác giả Thanh Hải, chúng ta cần nắm được bố cục của tác phẩm như sau:
- Khổ thơ đầu: Cảm xúc trước mùa xuân thiên nhiên đất trời.
- Khổ 2 và 3: Cảm xúc về mùa xuân đất nước, con người.
- Khổ 4 và 5: Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ.
- Khổ cuối: Lời ngợi ca quê hương đất nước qua điệu ca Huế.
Nhạc điệu bài thơ được tạo nên từ yếu tố nào?
Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, chúng ta sẽ phát hiện ra một nhạc điệu nhẹ nhàng em ái và đầy trữ tình của tác phẩm. Một số yếu tố sau đã giúp tạo nên âm điệu tuyệt vời ấy:
- Thể thơ năm chữ nhẹ nhàng, tha thiết, gần với dân ca, gieo vần liền tạo sự liền mạch cho cảm xúc.
- Sự hài hòa giữa hình ảnh tự nhiên, giản dị với hình ảnh giàu ý nghĩa biểu trưng. Ngôn ngữ thơ trong sáng, giàu hình ảnh, giàu cảm xúc với các ẩn dụ, điệp ngữ.
- Cấu tứ bài thơ chặt chẽ, dựa trên sự phát triển của hình ảnh mùa xuân.
Nhận xét về nhan đề và chủ đề của bài thơ
- Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, chúng ta sẽ thấy được nhan đề của tác phẩm là một sáng tạo độc đáo. Khác với Mùa xuân chín (Hàn Mặc Tử), Mùa xuân xanh(Nguyễn Bính),… Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải không chỉ là mùa xuân đất trời mà còn là mùa xuân đời người, nhỏ bé với khát khao cống hiến.
- Chủ đề bài thơ: Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, chúng ta sẽ thấy được chủ đề xuyên suốt bài thơ chính là những rung cảm trước mùa xuân thiên nhiên, đất nước và khát vọng cống hiến cho đất nước, cho cuộc đời.
Cảm nhận và phân tích bài thơ Mùa xuân nho nhỏ
Qua việc soạn bài mùa xuân nho nhỏ, chúng ta đã phần nào hiểu được nội dung cũng như ý nghĩa nghệ thuật của bài thơ. Bên cạnh đó, khi cảm nhận sâu sắc và phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, người đọc sẽ thấy được những tư tưởng và tình cảm mà tác giả Thanh Hải đã gửi gắm qua tác phẩm của mình.
Xúc cảm trước mùa xuân thiên nhiên đất trời
“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời…”
Chỉ bằng một vài nét phác hoạ, bức tranh mùa xuân quê hương đã hiện lên với một khoảng không gian khoáng đãng, cao rộng, êm dịu và đầy chất thơ. Bức tranh ấy được mở ra bằng chiều dài của dòng sông, chiều cao của bầu trời và chiều sâu của cảm xúc. Bức tranh là một sự pha trộn đặc biệt của màu sắc.
Nó có sắc tím biếc, tươi tắn, đằm thắm của một bông hoa đang mọc giữa dòng sông xanh. Bằng việc sử dụng đảo ngữ từ mọc lên đầu cùng với việc sử dụng lượng từ một tác giả đã nhấn mạnh sự xuất hiện đột ngột, bất ngờ cùng với sức sống mạnh mẽ căng tràn của sức xuân thể hiện qua hình ảnh bông hoa.
Màu tím biếc như có sức lan toả cả mặt sông xanh, hoà quyện với nhau tạo cảm giác dịu mát hài hoà, vừa là tín hiệu của mùa xuân, vừa là vẻ đẹp tinh tuý của đất trời. Hơn thế nữa, bức tranh mùa xuân còn ghi vào lòng người những âm thanh lảnh lót của con chim chiền chiện, khiến cho niềm xúc động bồi hồi, xốn xang.
Trong không gian vang vang vui tươi của tiếng chim càng đậm đà chất Huế hơn nhờ dùng đúng chỗ những ngôn từ đặc trưng xứ Huế. Một từ “Ơi” đặt ở đầu câu, một từ “chi” đứng sau động từ “hát” đã đưa cách nói ngọt ngào, thân thương của Huế vào nhạc điệu của thơ.
Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, chúng ta thấy rằng, cả đoạn trên đã không chỉ lột tả được vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn diễn tả được sự say đắm, ngỡ ngàng và thái độ đón nhận trân trọng, nâng niu của tác giả.
Những cảm xúc về mùa xuân đất nước và con người
“Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”
Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ khổ thơ thứ 2 ta sẽ thấy đó vẫn là những cảm xúc mùa xuân và đối tượng chính là đất nước và con người. Bằng nghệ thuật chuyển đổi cảm giác, mùa xuân tình cảm của tác giả được thể hiện thật mãnh liệt, ông dang rộng vòng tay, mở rộng tấm lòng, trân trọng nâng niu đón nhận mùa xuân.
Tiếng chim vang ra, không tan ra, loang vào không trung mà tuôn ra thành tiếng rõ ràng, tròn trịa kết tinh thành từng giọt, kết lại thành dấu ấn mùa xuân để nhà thơ hứng với đôi bàn tay trân trọng và tấm lòng rộng mở. Cả đoạn trên đã không chỉ lột tả được vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn diễn tả được sự say đắm, ngỡ ngàng và thái độ đón nhận trân trọng, nâng niu của tác giả.
Sau những cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, khổ thơ thứ hai trong bài là những cảm nhận thật hơn về sức xuân nảy nở nơi những con người chiến đấu và lao động – hai mẫu người gắn liền với chiều dài lịch sử phát triển của đất nước. Bốn câu thơ lặp lại từng cặp cấu trúc sánh đôi cùng điệp ngữ mùa xuân xuất hiện đầu hai câu 1 – 3 đã gợi ra những hình ảnh về đoàn quân cầm súng và đoàn người ra đồng.
Bên cạnh đó, tác giả dùng thêm từ lộc để nói tới sức xuân đang nảy nở. Cành lá ngụy trang trên lưng người ra đồng, dẫu là cành nhưng trước sức xuân nhiệm màu vẫn đâm chồi nảy lộc. Những cây mạ non vừa được gieo xuống trong khí xuân, chẳng đợi thời gian đâm chồi trải dài nương mạ.
Dùng từ lộc để diễn tả sức xuân nảy nở mãnh liệt đang trào dâng của thiên nhiên đất trời, đồng thời còn thể hiện sức xuân của con người. Những con người cầm súng, truyền sức xuân cho cành lá ngụy trang trên lưng nảy lộc, những người ra đồng gieo mạ xuống đất hay là đang gieo xuống những mùa xuân.
“Mùa xuân người cầm súng
…. Lộc trải dài nương mạ”
Họ đã mang cả mùa xuân, sức xuân ra đồng, ra chiến trường và hơn thế nữa, họ đang mang cả mùa xuân về cho đất nước. Từ hai hình ảnh của hai lớp người này tác giả đã đi tới một khái quát cao hơn đối với tất cả.
Cả dân tộc đang hừng hực sức sống mới trước mùa xuân nhiệm màu. Tất cả đang vội vã, khẩn trương trong công việc để cống hiến, xây dựng đất nước. Và thêm nữa, từ xôn xao như diễn đạt một sự thay đổi, một sự biến chuyển trong tâm hồn mỗi con người trước mùa xuân. Tất cả mọi người đang đóng góp những mùa xuân nhỏ bé của mình cho mùa xuân của đất nước:
“Đất nước bốn nghìn năm
….Cứ đi lên phía trước.”
Mùa xuân của đất nước được cảm nhận trong sự tổng kết chiều dài lịch sử bốn nghìn năm với bao vất vả, gian lao và đất nước được so sánh với vì sao, nguồn sáng kì diệu của thiên hà, vẻ đẹp vĩnh hằng của thiên nhiên vũ trụ. Đó là một trong những điểm nổi bật khi phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ.
Đất nước ấy như một bà mẹ tảo tần, vất vả, qua bao gian lao thử thách vẫn kiêu hãnh, ngoan cường cứ đi lên phía trước không chỉ bằng sức mạnh của hôm nay mà bằng sức mạnh của bốn nghìn năm lịch sử. Câu thơ như là một điểm nhấn, lời tổng kết về sức sống mãnh liệt của đất nước đồng thời ẩn chứa niềm tự hào, niềm tin của tác giả vào cuộc đời và đất nước.
Suy nghĩ và ước nguyện của nhà thơ
Khi phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, ta thấy rằng chủ đề của bài thơ được bộc lộ rõ nhất qua khổ 4 và khổ 5. Đó chính là ước nguyện thiết tha muốn hoà đồng cùng mùa xuân đất nước, ước nguyện dâng hiến tài sức cho đời. Và trước tiên, ước nguyện của nhà thơ là ước nguyện muốn hòa mình cùng với thiên nhiên đất nước.
“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hoa ca
Một nốt trầm xao xuyến”
Ở khổ thơ này đã có sự lặp lại cấu trúc ngữ pháp, bắt gặp những hình ảnh bông hoa, con chim, những tín hiệu mùa xuân ở khổ thứ nhất. Trong muôn ngàn điều ước, tác giả chỉ ước làm một tiếng chim trong muôn ngàn giọng hót để gọi xuân về, một bông hoa trong muôn triệu đoá hoa để tô điểm cho mùa xuân.
Những ước muốn giản dị để thành những vật nhỏ bé nhưng chính những vật nhỏ bé này lại góp phần quan trọng không thể thiếu để tạo nên mùa xuân, tạo nên sắc xuân. Bên cạnh đó, tác giả còn muốn làm một nốt trầm trong bản hoà ca êm ái. Chỉ là một nốt trầm kín đáo, khiêm nhường, chứ không phải là một nốt thanh thánh thót, nổi trội.
Lẫn vào trong bản hoà ca khi phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, người đọc sẽ nhận ra những nốt trầm khiêm nhường đó đã tạo nên cái hay của bản nhạc. Tác giả muốn làm một nốt trầm nhưng là nốt trầm xao xuyến, có sức ngân vang, một nốt trầm có ích cho đời. Những ước muốn tưởng như giản dị ấy lại có một ý nghĩa lớn lao đó là phải đóng góp những gì tươi đẹp nhất cho cuộc đời, cho đất nước, dù đó là sự cống hiến khiêm nhường, giản dị.
Điều đó không chỉ ước muốn của riêng tác giả mà là của tất cả mọi người, tất cả chúng ta. Thông qua việc chuyển đổi đại từ tôi sang ta, nguyện ước riêng đã trở thành nguyện ước chung. Sau ước nguyên hoà đồng, tác giả đã đi tới khát vọng cống hiến bền bỉ của mình.
Trong những cảm hứng trữ tình khi phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, nhân vật chính trong tứ thơ bỗng biến thành mùa xuân nho nhỏ, một mùa xuân không chỉ mang ý nghĩa mà là một mùa xuân nhỏ bé, có hình khối hữu hạn nhập vào mùa xuân rộng lớn của đất nước:
“Một mùa xuân nho nhỏ
Lặng lẽ dâng cho đời
Dù là tuổi hai mươi
Dù là khi tóc bạc.”
Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, với khổ thơ này, ta thấy đây như một lời nhắn nhủ, một lẽ sống. Sống là để cống hiến. Mùa xuân nho nhỏ còn là quan điểm đúng đắn về mối quan hệ giữa cá nhân và tập thể, giữa mỗi con người giữa cuộc đời chung của dân tộc. Thanh Hải đã chọn cho mình một cách cống hiến riêng không phô trương, không ồn ào, cống hiến một cách âm thầm lặng lẽ trong mọi hoàn cảnh, mọi lứa tuổi.
Khổ thơ là một sự tổng kết, chiêm nghiệm từ chính cuộc đời đã cố gắng không biết mệt mỏi từ tuổi hai mươi căng tràn sức sống đến khi phải nằm trên giường bệnh của nhà thơ. Là lời cho riêng mình, đoạn thơ bỏ trống cách xưng hô nhưng điều đó lại như mở rộng tới mọi người, lay động người đọc cùng chung ý nghĩ.
Lời ngợi ca quê hương đất nước qua điệu ca Huế
Bài thơ ít nói đến Huế nhưng sao người đọc vẫn nhận ra một điều, bài thơ vẫn đậm đà chất Huế. Chất Huế nằm trong cảnh sắc nên thơ trong tâm hồn dịu dàng, đằm thắm trong những bài thơ ngũ ngôn, trong những bài dân ca Huế. Và đặc biệt chất Huế đậm đà ở khổ cuối trong tiếng hát, tình yêu nước non, tình yêu quê hương đất nước. Cùng phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ ở những tứ thơ cuối:
“Mùa xuân tôi xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm mình
Nước non ngàn dặm tình
Nhịp phách tiền đất Huế.”
Nam ai và Nam bình là hai điệu dân ca Huế rất nổi tiếng mấy trăm năm nay. Phách tiền là một nhạc cụ dân tộc để điểm nhịp cho lời ca, tiếng đàn tranh, đàn tam thập lục. Câu thơ “Mùa xuân ta xin hát” diễn tả niềm khao khát bồi hồi của nhà thơ đối với quê hương yêu dấu buổi xuân về.
Quê hương đất nước trải dài ngàn dặm, chứa chan tình yêu thương. Đó là “ngàn dặm mình”, “ngàn dặm tình” đối với non nước và xứ Huế quê mẹ thân thương! Câu thơ của người con đất Huế quả là “dịu ngọt”. Đây có lẽ cũng là một trong những vẻ đẹp của tác phẩm mà bất kì ai cũng cảm nhận được khi phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ.
Nếu những khổ thơ trên là những suy ngẫm cảm động về ước nguyện dâng hiến thì khổ thơ cuối nhà thơ lại muốn được cất lên tiếng hát thiết tha dựa trên lời ca buồn bã của câu Nam ai Nam bình, Thanh Hải đã chuyển thành một nội dung đằm thắm chất Huế, vừa hòa chung cùng nước non.
Lời ca như vang vọng, gợi mở ra một cái tình nhỏ bé trong cái ngàn dặm rộng lớn, mênh mang nhưng vẫn rất gần gũi, tràn đầy yêu thương và ấm áp. Tiếng hát đằm thắm hiền hoà xen với những tiếng phách giòn giã, tươi vui đã kết lại bài thơ. Bài thơ khơi lên là dòng sông là tiếng chim hót vang trời xứ Huế. Kết thúc lại là nước non và tiếng hát tươi vui cả tình yêu nước non ngàn dặm, tình yêu quê hương đất nước.
Bài thơ được viết theo thể thơ năm tiếng, có nhạc điệu trong sáng, thiết tha gần gũi vừa thể hiện nguyện ước chân thành, tha thiết vừa như dựng lên một lẽ sống cao đẹp, cống hiến hết mình, bền bỉ mà âm thầm, lặng lẽ.
Trên đây là những phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải, hy vọng đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích trong quá trình nghiên cứu và học tập của bản thân. Nếu có bất cứ thắc mắc hay đóng góp gì cho chủ đề Phân tích bài thơ mùa xuân nho nhỏ, mời bạn để lại nhận xét để cùng Aiti-aptech.edu.vn tìm hiểu thêm nữa nhé.
Xem thêm >>> Cảm nhận bài Mùa xuân nho nhỏ của Thanh Hải – Ngữ Văn 9
Tác giả: Việt Phương
