Phân tích nhân vật chị Dậu trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ

• Hoàn cảnh sáng tác của tiểu thuyết Tắt đèn
• Phân tích nhân vật chị Dậu trong trích đoạn Tức nước vỡ bờ
  • Số phận của nhân vật chị Dậu
  • Phẩm chất của nhân vật chị Dậu
• Nhận xét về tác phẩm khi phân tích nhân vật chị Dậu

Hoàn cảnh sáng tác của tiểu thuyết Tắt đèn

• Tiểu thuyết Tắt đèn của nhà văn Ngô Tất Tố ra đời năm 1936 trong hoàn cảnh khi xã hội lúc bấy giờ là thực dân nửa phong kiến, người nông dân phải chịu nhiều tầng áp bức bóc lột. Thời điểm đó, đời sống người dân bần cùng, đói khổ, đất nước bị đô hộ rơi vào cảnh nô lệ, lầm than.
• Tắt đèn là tác phẩm điển hình cho phong cách sáng tác của Ngô Tất Tố. Trích đoạn Tức nước vỡ bờ được học trong chương trình thuộc chương XVIII của tác phẩm này.
• Phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy đây là một nhân vật đã góp một mảng màu chân thực về hiện thực lúc bấy giờ với sự suy đồi thối nát của xã hội, đồng thời thể hiện phẩm chất của những người nữ nông dân cũng như chiều sâu tư tưởng giàu giá trị nhân đạo của nhà văn Ngô Tất Tố.

Phân tích nhân vật chị Dậu trong trích đoạn Tức nước vỡ bờ

Khi phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy đây là nhân vật có hoàn cảnh đáng thương, số phận trớ trêu đối lập với phẩm chất cao đẹp. Nhân vật chị Dậu chính là trung tâm của trích đoạn này, qua việc phân tích nhân vật chị Dậu, chúng ta sẽ thấy được vẻ đẹp nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.

Số phận của nhân vật chị Dậu

Chị Dậu là nhân vật tiêu biểu cho số phận của những người phụ nữ trong xã hội thực dân nửa phong kiến. Hoàn cảnh đáng thương khi là người nông dân thấp cổ bé họng, vì gánh nặng sưu thuế với bọn địa chủ mà phải bán con cho Nghị Quê, bán ổ chó và gánh khoai nhưng cũng chỉ đủ nộp sưu thuế cho chồng. Ấy vậy mà, cuộc đời tăm tối lại như nhấn chìm chị Dậu thêm một lần nữa khi mà phải nộp cả sưu thuế cho chú Hợi – anh ruột của chồng đã chết từ năm ngoái.

Nhà văn Ngô Tất Tố đã mở đầu trích đoạn bằng tiếng tù và, tiếng trống thúc thuế ngày một đến gần ở làng Đông Xá. Cùng với đó chính là tiếng chó sủa và anh Dậu vừa được đưa từ đình về trong tình trạng hấp hối. Phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy đây là người phụ nữ có hoàn cảnh thật nghèo khó khi gia đình chị là một trong những nhà có hoàn cảnh khó khăn nhất trong làng.

Chính vì không có đủ tiền nộp sưu thuế mà anh Dậu đã bị bọn lí chủ cường hào trói lại đánh đập một cách dã man ở đình. Cuộc sống túng quẫn, nhà chẳng còn đồng nào, cực chẳng đã, chị Dậu đành phải bán đi ổ chó cùng đứa con gái lớn nhất cho nhà Nghị Quế với cái giá bị trả rẻ mạt để mà có tiền nộp sưu cứu anh Dậu. Đây có lẽ là hoàn cảnh tội nghiệp điển hình về cuộc đời của những nữ nông dân trong cái xã hội thối nát thực dân nửa phong kiến ấy.

Hình ảnh anh Dậu hiện lên khi bị trói trên cây cột giữa sân đình, đang kiệt quệ thoi thóp với sự đau đớn và mỏi mệt cả về tinh thần lẫn thể xác. Khi thấy người chồng của mình bị chúng hành hạ như vậy, chị Dậu không khỏi đau lòng mà tìm cách cứu chồng thoát ra khỏi địa ngục trần gian ấy. May mắn lắm mới đủ tiền để nộp sưu cho chồng thì bọn tay sai cường hào lại trả anh về cho chị trong tình trạng thoi thóp lại còn đòi đóng sưu thuế cho chú Hợi – người anh chồng đã mất năm ngoái.

Lo lắng là thế, đau khổ là thế, chị Dậu vẫn cố gắng dằn lòng để chăm sóc chồng. Nhờ người hàng xóm tốt bụng mà chị có chút gạo để nấu cho chồng bát cháo loãng. Sự săn sóc tận tình, sự ân cần chu đáo ấy cùng với bát cháo ân tình đã thể hiện tình yêu thương của chị Dậu với người chồng của mình “Thầy em cố gắng dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột”. Những câu nói dung dị, mộc mạc mà chân chất ấy chứa chan biết bao tình cảm, biết bao tâm tư mà ít ai sánh được. Phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy người phụ nữ này có hoàn cảnh thật khốn khổ.

Phẩm chất của nhân vật chị Dậu

Hoàn cảnh của chị Dậu tương phản với những phẩm chất mà chị vốn có. Phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy đó chính vẻ đẹp ở tình yêu thương chồng con, là sự dũng cảm dám đứng lên chống lại áp bức để cứu chồng.

Cảnh chị Dậu ân tình chăm sóc chồng ốm yêu qua những hành động như nấu cháo cho chồng ăn. Khi cháo chín thì chị ngồi quạt để đợi cho cháu nguội rồi nâng chồng dậy, dịu dàng ân cần với chồng “Thầy em cố ngồi dậy húp ít cháo cho đỡ xót ruột”. Rồi chị lại để ý xem chồng ăn có ngon miệng không. Những chi tiết ấy trong tác phẩm đều chứng tỏ tình yêu chồng tha thiết cũng như nghĩa tình gắn bó của người phụ nữ ấy dành cho chồng. Phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy đây là một trong những vẻ đẹp điển hình cho người phụ nữ Việt Nam.

Khốn khổ là thế, khi anh Dậu vừa kịp bưng bát cháo lên miệng thì bọn cường hào cai lệ đã xồng xộc vào lôi ra đánh. Người chồng ốm yếu vì trận đánh trước chưa qua, giờ lại bị đánh thêm khiến lòng chị đau đớn. Thương chồng, chị Dậu không quản quỳ lạy van xin tên cai lệ với những lời lẽ xuống nước như “Cháu xin ông, cháu van ông, nhà cháu vừa mới tỉnh được một lúc, xin ông tha cho”. Bao nhiêu đau xót bấy nhiêu nhẫn nhịn, chị cúi xuống van nài chúng để nhận được sự thương cảm mà tha cho anh Dậu. Ấy vậy mà, những tiếng kêu than của chị không làm cho bọn cường hào mảy may động lòng. Chúng hành động như một lũ sói hoang khi xông vào trói anh Dậu để đánh đập. Nếu tiếp tục như vậy, mạng sống của anh Dậu sẽ nghìn cân treo sợi tóc, cái mạng sống thoi thóp ấy giờ chỉ còn trông cậy vào chị Dậu mà thôi. Phân tích nhân vật chị Dâu, ta thấy tâm lý phức tạp diễn ra trong chị để rồi đi đến quyết định đánh trả lại.

Khi không còn cách nào khác, lúc bị dồn vào thế chân tường, chị Dậu đã vùng lên đánh trả lại bọn chúng để bảo vệ cho người chồng ốm yếu. Tình yêu thương chồng thật lớn lao biết chừng nào, nó vượt qua mọi ranh giới, đập tan mọi sự lo lắng sợ hãi, mọi cường quyền trong xã hội thối nát. Phân tích nhân vật chị Dậu, phẩm chất đáng quý đầu tiên mà người đọc thấy được chính là tình yêu thương chồng vô bờ bến của người nữ nông dân đó.

Hiện lên không chỉ với tình yêu chồng tha thiết, chị Dậu còn gây ấn tượng với người đọc bởi tình mẫu tử cao cả và thiêng liêng. Phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy chị đau đớn như đứt từng khúc ruột. Có người sẽ thấy chị Dậu thật tàn nhẫn khi bán con, nhưng có lẽ phải trong hoàn cảnh của người phụ nữ ấy mới có thể thấu được nỗi đau chồng bị đánh ngất lên ngất xuống và trong tình trạng thoi thóp.

Phân tích nhân vật chị Dậu, người đọc thấy rằng một người mẹ như chị phải đau lòng đứt ruột bán con đi ám ảnh đến dường nào. Trong hoàn cảnh tột cùng ấy, chị chỉ còn biết cứu chồng, rồi cùng chồng làm ăn để mà chuộc con. Hơn nữa, cái Tí vào nhà Nghị Quế tuy chẳng mong tốt đẹp cao sang nhưng cũng hơn ở nhà. Có thể thấy, tình yêu chồng thương con là những tình cảm tốt đẹp ở người phụ nữ này.  Đây cũng là phẩm hạnh đáng quý của những người phụ nữ Việt Nam.

Bên cạnh đó, người đọc còn thấy khi phân tích nhân vật chị Dậu, đây còn là người phụ nữ giàu đức hy sinh. Cuộc sống nghèo hèn đói khổ, chồng bị bắt vì không có tiền nộp sưu, chị Dậu phải thay chồng cáng đáng mọi thứ, trở thành trụ cột của gia đình. Để cứu chồng, một mình chị Dậu phải chạy vạy khắp nói, lo đủ thứ, nghĩ đủ cách để có thể cứu được chồng.

Để giúp chồng thoát khỏi vòng lao lý, chị Dậu đã đổ mồ hôi nước mắt, tất tả ngược xuôi để đón chồng trong tình cảnh như cái xác không hồn. Phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy dù hoàn cảnh có thế nào đi chăng nữa, thì chị Dậu cũng chỉ rơi những giọt nước mắt lặng lẽ chứ không có một lời kêu than. Đó chính là những biểu hiện về người phụ nữ giàu phẩm hạnh, sự nhân hậu và tình yêu.

“Chồng tôi ốm, ông không được phép hành hạ”. Câu nói quả quyết, đầy cứng rắn nhằm ngăn cản bọn tay sai cường hào. Thế nhưng, những lời lẽ đủ tình đủ lý ấy không làm lay động bọn chúng. Để rồi chính chị Dậu đứng lên phản kháng lại bọn chúng. “Chị nghiến hai hàm răng. Mày trói chồng bà đi, bà cho mày xem”. Và khi tên cai lệ chưa kịp làm gì chị thì đã bị chị “túm lấy cổ áo và ấn dúi ra cửa”. Sự lẻo khẻo của một anh chàng nghiện không kịp với sự xô đẩy của người đàn bà lực điền, hắn ngã chổng queo trên mặt đất”. Cùng với đó, tên người nhà lí trưởng cũng bị chị “túm tóc, lẳng cho một cái, ngã nhào ra thềm.”

Đến đây, khi phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy rõ sự chuyển biến rõ rệt trong tâm lý của người phụ nữ này. Từ hình ảnh về người phụ nữ nhân hậu, chất phác, hiền lành, nhẫn nhịn và cam chịu, luôn sợ sệt bè lũ tay sai cường hào. Thì khi bị dồn đến đường cùng, chị đã dám đứng lên phản kháng chống lại uy quyền, chống lại bè lũ tay sai đầu trâu mặt ngựa. Chính lúc này thì nỗi sợ hãi lo lắng mang tính cố hữu của kẻ bị áp bức đã nhanh chóng bị tiêu tan, mà thay vào đó là nỗi căm phẫn đến đỉnh điểm, là bản lĩnh quật khởi rất cứng cỏi.

Nhận xét về tác phẩm khi phân tích nhân vật chị Dậu

Có áp bức sẽ có đấu tranh, hay tức nước sẽ vỡ bờ – đó là quy luật tất yếu của cuộc sống. Phân tích nhân vật chị Dậu, ta thấy cụ thể hơn về quy luật này được diễn ra ở một người phụ nữ thôn quê trong cái xã hội thối nát thực dân nửa phong kiến trước Cách mạng tháng Tám. Sự đấu tranh của chị Dậu, dù mang tính bộc phát chứ không mang tính định hướng nhưng cũng cho thấy sự mạnh mẽ, lòng quật khởi của những người nông dân.

Sự không định hướng cũng như chưa có tính tập thể nên cuối cùng chị Dậu cũng như những người nông dân khác trong xã hội lúc bấy giờ vẫn không thể nào chống đỡ được cả một chế độ độc ác và chuyên quyền. Biểu hiện cụ thể như chị Dậu vẫn phải vùng chạy, lao vào màn đêm tăm tối cũng như chính cuộc đời của chị vậy.

Với nghệ thuật xây dựng nhân vật tài tình, cùng với việc sử dụng vốn từ ngữ giàu có và sinh động, nhà văn Ngô Tất Tố đã xây dựng rất thành công nhân vật chị Dậu, từ đó đã thể hiện được chiều sâu của tư tưởng cũng như giá trị của tinh thần nhân đạo.

Tức nước vỡ bờ được đánh giá là một trong những đoạn trích hay nhất của tác phẩm Tắt đèn. Vẻ đẹp nổi bật về tình yêu chồng thương con, sự nhân hậu, giàu đức hy sinh cùng với sự dũng cảm và sức phản kháng mạnh mẽ đã thể hiện phẩm chất và đức hạnh cao đẹp của chị Dậu cũng như những người phụ nữ trong xã hội xưa trước Cách mạng tháng Tám. Qua đó, tác phẩm cũng lên án một xã hội thối nát, đầy bất công áp bức đã đẩy những người nông dân vào đường đùng, buộc họ phải đứng lên đấu tranh đòi tự do.

Trên đây là những cảm nhận và phân tích nhân vật chị Dậu trong trích đoạn Tức nước vỡ bờ của nhà văn Ngô Tất Tố. Hy vọng đã cung cấp cho các bạn những thông tin hữu ích phục vụ cho quá trình học tập của bản thân về chủ đề phân tích nhân vật chị Dậu. Chúc bạn luôn học tốt!

Xem thêm >>> Phân tích nhân vật lão Hạc trong tác phẩm cùng tên của Nam Cao

Tác giả: Việt Phương