Phân tích bài thơ Thuật Hoài của Phạm Ngũ Lão – Top bài HAY NHẤT!

phân tích bài thơ thuật hoài cùng hình ảnh minh họa Phân tích bài thơ Thuật Hoài của Phạm Ngũ Lão – Top bài HAY NHẤT!

Phân tích bài thơ Thuật Hoài của Phạm Ngũ Lão để thấy tác giả đã gửi gắm niềm tự hào dân tộc cùng với khát vọng giành chiến thắng đánh đuổi giặc thù. Bên cạnh đó, phân tích bài thơ Thuật hoài cũng giúp ta thấy được vẻ đẹp tràn đầy sức sống và oai hùng của đấng nam nhi…Trong nội dung bài viết dưới đây, hãy cùng Aiti-aptech.edu.vn tìm hiểu và phân tích bài thơ Thuật hoài. 

Mở bài: “Phạm Ngũ Lão là người trong sáng, cứng rắn, cao thượng, thanh liêm, có phong độ như kẻ sĩ quân tử đời Tây Hán, thật không phải người tầm thường có thể theo kịp được. Bởi vì nhà Trần đãi ngộ sĩ phu rộng rãi mà không bó buộc, hoà nhã mà có lễ độ, cho nên nhân vật trong 1 thời có khí tự lập, hào hiệp cao siêu, vững vàng vượt ra ngoài thói thường, làm rạng rỡ trong sử sách, trên không hổ với trời, dưới không thẹn dưới đất”.

Lê Quý Đôn từng nói như vậy khi nhận xét về Phạm Ngũ Lão. Không những thế, Phạm Ngũ Lão còn mang cả cái tâm cái tài của mình vào thơ văn. Trong hai sáng tác còn lưu hành của ông, không thể không kể đến bài thơ Thuật hoài.

“Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,

Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.

Nam nhi vị liễu công danh trái

Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.”

(Múa giáo non sông trải mấy thu,

Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.

Công danh nam tử còn vương nợ,

Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu)

Nội dung chính bài viết

Những nét chính về Phạm Ngũ Lão và Thuật hoài 

Trước khi tìm hiểu và phân tích bài thơ Thuật hoài, ta cần nắm được đôi nét về tác giả Phạm Ngũ Lão cũng như bài thơ Thuật hoài.

Đôi nét về Phạm Ngũ Lão 

Phạm Ngũ Lão là một danh tướng  đời Trần. Phạm Ngũ Lão sinh năm 1255 mất năm 1320, người làng Phù Đổng, huyện Đường Hào, là con rể của Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn. Ông là người có công lớn trong hai cuộc kháng chiến chống quân Nguyên- Mông. 

Phạm Ngũ Lão là người có khí tiết, có tài năng (văn võ toàn tài), được nhân dân kính trọng, được vua Trần nể phục, tin dụng. Tương truyền, khi Trần Quốc Tuấn đi qua, binh lính dẹp đường, Phạm Ngũ Lão vì mải bận tâm suy nghĩ mà bị giáo đâm vào đùi đến chảy máu ông cũng không biết. Đó cũng chính là duyên kỳ ngộ giữa Phạm Ngũ Lão và Trần Quốc Tuấn. Tác phẩm của ông không nhiều, chỉ còn lại 2 bài thơ Thuật HoàiVăn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại Vương. 

Giới thiệu tác phẩm Thuật hoài 

Khi phân tích bài thơ Thuật Hoài của Phạm Ngũ Lão, ta cần tìm hiểu về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm. Bài thơ Thuật hoài ước đoán ra đời trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên- Mông lần 2. Bài thơ được làm theo thể thất ngôn tứ tuyệt Đường luật. Nhan đề bài thơ chỉ gồm 2 từ nhưng đã thâu tóm được mạch cảm xúc của bài thơ. Thuật nghĩa là nói, kể, bảy tỏ. Hoài là nỗi lòng. “Thuật hoài” mang ý nghĩa là giãi bày nỗi lòng. 

Đọc Thêm  Onecoin là gì? Cách kinh doanh Onecoin? Sự khác biệt giữa Onecoin và Bitcoin

Bài thơ mang đúng tinh thần thơ văn trung đại “Thi dĩ ngôn chí văn dĩ tải đạo”. Chủ thể trữ tình của bài thơ chính là một vị tướng. Nỗi lòng của một vị tướng luôn hướng về đất nước. Vì vậy, ngay từ nhan đề đã phần nào gợi mở nội dung bài thơ.

Phân tích bài thơ Thuật Hoài của Phạm Ngũ Lão

Khi tìm hiểu và phân tích bài thơ Thuật Hoài, ta cần cảm nhận về hình tượng trang nam nhi nhà Trần, sức mạnh của quân đội nhà Trần cùng với những nỗi niềm của nhà thơ. 

Cảm nhận hình tượng trang nam nhi nhà Trần trong Thuật hoài

Hoành sóc giang sơn kháp kỷ thu

(Múa giáo non sông trải mấy thu)

Khi phân tích bài thơ Thuật hoài, người đọc nhận thấy ngay từ những câu thơ mở đầu, tác giả đã cho thấy tầm vóc người anh hùng hiện ra qua hành động “hoành sóc”. Hành động “Hoành sóc” mang ý nghĩa cầm ngang ngọn gió. Đó là tư thế phòng thủ, hiên ngang, vững chãi sẵn sàng bảo vệ tổ quốc. Đồng thời, còn gợi ra trách nhiệm của người làm trai thời loạn. Giang sơn chính là mục đích là điểm tựa để người anh hùng “hoành sóc”. 

Hành động ấy xuất phát từ mục đích lớn lao bảo vệ đất nước không phải vì mục đích phô trương thanh thế. Nhưng bản dịch thơ đã dịch thoát nghĩa từ cầm ngang ngọn giáo chuyển thành “múa giáo”. Ở hình ảnh “Múa giáo”, phần nào gợi tính mềm mại uyển chuyển có tính phô trương không chuyển tải hết được tầm vóc người anh hùng. Hình ảnh “hoành sóc” ấy ta sẽ còn bắt gặp trong hai dòng thơ của Đặng Trần Côn

Trịch li bôi hề vũ Long Tuyền

Hoành chinh sóc hề chỉ hổ huyệt

(Chinh phụ ngâm – Đặng Trần Côn)

Và để xứng tầm với người anh hùng, thời gian và không gian cũng được đo bằng chiều kích của vũ trụ. Bối cảnh không gian thời gian kỳ vĩ. Không gian như mở rộng theo chiều dài của núi sông và phải chăng đó cũng chính là chiều dài của ngọn giáo. Thời gian “kháp kỷ thu” trải dài cùng năm tháng đã qua mấy thu. Đó cũng chính là khoảng thời gian người anh hùng hết sức phụng sự cho đất nước. 

Phân tích bài thơ Thuật hoài sẽ thấy con người hiện ra mang tầm vóc vũ trụ. Tư thế vừa hùng dũng, vĩ đại, lớn lao có thể sánh cùng đất trời vừa vững chãi, bền bỉ theo thời gian. Ngay từ câu mở đầu, hình ảnh con người hiện ra trong tư thế và tâm thế bảo vệ đất nước.

phân tích bài thơ thuật hoài cùng hình ảnh minh họa Phân tích bài thơ Thuật Hoài của Phạm Ngũ Lão – Top bài HAY NHẤT!Phân tích bài thơ Thuật hoài để thấy hình tượng nam nhi thời Trần

Phân tích bài thơ Thuật hoài qua sức mạnh quân đội nhà Trần

Tam quân tì hổ khí thôn Ngưu

(Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu)

Tam quân mang ba quân gồm tiền quân, trung quân, hậu quân. Ở đây, chính là hình ảnh quân đội nhà Trần. Con người trung đại không quan tâm đến cái tôi cá nhân vị kỷ. Cái tôi ấy chỉ thực sự có ý nghĩa khi nó hòa vào cái ta chung rộng lớn của cộng đồng. Con người không tách rời khỏi tập thể và hết sức hoàn thành nhiệm vụ vì tập thể. Sức mạnh không chỉ đến từ một người mà đến từ hàng ngàn hàng vạn người. 

Họ không chiến đấu chỉ vì mưu cầu danh lợi cho bản thân mà còn vì đất nước, vì nhân dân. Đó cũng chính là vẻ đẹp của thời đại “Đông A” hào sảng. Hình ảnh khí thế của quân đội cũng chính là của toàn thể dân tộc. Tam quân tì hổ (nghệ thuật so sánh) kết hợp với nghệ thuật tăng cấp (nuốt trôi trâu) thể hiện khí thế của quân đội nhà Trần. “Khí thôn ngưu” gợi hai cách hiểu. Khí thế mạnh có thể nuốt trôi trâu hay là khí thế mạnh lấn át cả sao Ngưu trên trời Hình ảnh “khí thôn ngưu ấy” ta cũng từng bắt gặp trong

Tiểu nhi ngũ tuế khí thôn Ngưu

(Đỗ Phủ)

Miệng thòm thèm giương dạ nuốt trâu

Khí hăm hở dang tay bắt vượn

(Lê Thánh Tông)

Nhưng dù hiểu theo cách nào đi nữa thì ta cũng cảm nhận được khí thế mạnh mẽ của quân đội nhà Trần. Khi phân tích bài thơ Thuật hoài, ta thấy hình ảnh người tráng sĩ lồng vào hình ảnh dân tộc hiện ra lớn lao, hùng dũng. Đó vừa là sản phẩm của thời đại vừa thể hiện sức mạnh của thời đại dân tộc. Bản dịch thơ đã đánh mất hình ảnh “tì hổ” phần nào làm giảm đi khí thế hiên ngang của quân đội nhà Trần.

Đọc Thêm  Phân tích bài thơ Vịnh khoa thi hương của Trần Tế Xương

Nỗi niềm của nhà thơ khi phân tích bài thơ Thuật hoài

Nam nhi vị liễu công danh trái

Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu

(Công danh quân tử còn vương nợ

Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu)

Nam nhi là từ trang trọng dùng để chỉ những người quân tử. Đó là những con người có cốt cách, phẩm chất cao và đóng góp hết mình vì đất nước. Cái nợ công danh được tác giả nói đến chính là một lẽ sống, quan điểm sống cao quý của con người trung đại. Lập công chính là một cách để cống hiến cho đất nước. 

Lập danh chính là để lại tiếng thơm muôn đời. Xem công danh chính là cái nợ không vì gánh nặng áp lực của hai chữ công danh mà vì xem công danh ấy là nghĩa vụ trách nhiệm của con người. “Tu thân tề gia trị quốc bình thiên hạ” chính là bổn phận của kẻ nam nhi. Bổn phận ấy thì không thể nào đong đếm hay cụ thể hóa. Trong ca dao, người dân cũng đã từng nhắc nhở kẻ làm trai

   Làm trai cho đáng nên trai

          Phú Xuân đã trải, Đồng Nai cũng từng.

       (Ca dao)

Trong thơ văn trung đại, chí làm trai trở thành một đề tài quen thuộc. Phan Bội Châu cũng từng viết:

Làm trai phải lạ ở trên đời

Há để càn khôn tự chuyển dời?

(Lưu biệt khi xuất dương)

Hay Nguyễn Công Trứ với:

Đã mang tiếng trong trời đất

Phải có danh gì với núi sông.

Khi phân tích bài thơ Thuật hoài, ta thấy cái nợ mà Nguyễn Công Trứ nhắc đến là cái nợ cầm thư của thời bình. Còn cái nợ của Phạm Ngũ Lão nói đến là chí làm trai thời loạn. Đặt trong bối cảnh thời đại ta càng hiểu thêm về lẽ sống cao đẹp này. Khi đất nước có chiến tranh, kẻ làm trai nguyện đóng góp hết sức mình để bảo vệ đất nước. 

Khi đất nước hòa bình, kẻ làm trai phải đóng góp tất cả mọi mưu trí sách lược để bảo vệ nền thái bình thịnh trị và cũng là để bảo vệ cuộc sống ấm êm của nhân dân “dành còn để trợ dân cày”. Tinh thần của người anh hùng có hùng tâm tráng chí, có nhân cách cao cả – “tận trung báo quốc”. Đây là lẽ sống lớn của con người thời đại Đông A.

Vũ Hầu – Gia Cát Lượng Khổng Minh là một nhà quân sự đại tài, tuyệt trí đại thần tận trung tận lực với sự nghiệp của nhà Thục Hán. Đặt trong thế đối sánh bản thân thi nhân với Vũ Hầu, Phạm Ngũ Lão cảm thấy “thẹn”. Khi phân tích bài thơ Thuật hoài, ta thấy thẹn ở đây không phải là cái thẹn thùng xấu hổ của những con người chưa làm điều tốt khi soi chiếu với người khác. Mà thẹn ở đây bởi lẽ chưa có tài mưu lược như Vũ Hầu cũng như chưa trả hết nợ công danh, chưa cống hiến được nhiều. 

Phải chăng Phạm Ngũ Lão chưa cống hiến gì cho đất nước, phải chăng ông là một người “tài hèn sức mọn” trước công cuộc lớn lao của đất nước? Nhìn vào lịch sử, ta sẽ thấy Phạm Ngũ Lão là một vị tướng tài năng có công rất lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên xâm lược. Đương thời danh tiếng của ông chỉ xếp sau Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Một người như thế vẫn còn cảm thấy thẹn vì chưa đóng góp nhiều cho đất nước. Đây chính là cái thẹn của một nhân cách cao cả. Nỗi thẹn ấy cũng chính là nỗi thẹn của Lục Du, nhân vật lịch sử thời Nam Tống

Mấy năm ốm yếu nghỉ nằm nhà

Kiếm củi, chăn trâu, khách ghé qua

Lẽ phải tìm trong trang sách chép

Lời ngay từ chỗ ngõ làng ra

Riêng lo thế giặc lòng thêm xót

Mong trả ơn đời lệ ứa sa

Chút lộc chẳng mang còn biết thế

Lắng nghe luống những thẹn cho ta

(Chí quý)

Hai bài thơ là sự gặp gỡ giữa hai tâm hồn nặng lòng với dân với nước. Đó là sự khiêm tốn, khiêm nhường, tích cực học hỏi, noi gương. Và cũng thể hiện được khát vọng muốn cống hiến, đóng góp nhiều hơn cho đất nước của Phạm Ngũ Lão. Nỗi niềm với dân với nước cứ mãi canh cánh trong lòng buộc người anh hùng phải hành động. Càng ý nghĩa hơn khi điều ấy xuất phát từ sự tự nguyện gắn bó với cuộc đời. Vẻ đẹp tâm hồn, nhân cách, khát vọng của người anh hùng thời Trần thật đáng quý, đáng trân trọng biết bao.

Đọc Thêm  Cung Phúc Đức là gì? Lý giải cung Phúc Đức trong tử vi

Nhận xét về tác phẩm khi phân tích bài thơ Thuật hoài 

Phân tích bài thơ Thuật hoài, ta nhận thấy hình ảnh nam nhi đời Trần mang vẻ đẹp của một tâm hồn lý tưởng có hoài bão cao đẹp. Nét độc đáo của bài thơ không chỉ nằm ở hình ảnh hùng tráng của thời đại mà còn nằm ở những nét lãng mạn cao cả trong tâm tư. Khí thế hào hùng của một thời đại và hoài bão lớn lao của con người có sức mạnh, có lí tưởng và nhân cách cao cả được thể hiện thành công qua việc sử dụng phép so sánh, bút pháp khoa trương, phóng đại. 

Cách thể hiện của Phạm Ngũ Lão thật khéo léo, chân thực mà sâu sắc. Tìm hiểu và phân tích bài thơ Thuật hoài, ta nhận ra nhân vật không trực tiếp xuất hiện nhưng vẫn hiện lên thật đẹp lớn lao cả về tầm vóc và tâm thế. Nói về chí hướng nhưng đó không chỉ là những lời nói hoa mỹ sáo rỗng cũng không là những lời nói suông mà nó được gắn liền với hành động cụ thể thiết thực cho đất nước. Không giáo điều, khô khan bởi nó thấm đẫm nỗi lòng của thi nhân.

Kết bài: Phân tích bài thơ Thuật hoài, người đọc càng thêm hiểu về tinh thần con người của cả một thời đại. Ta cảm thấy được sức mạnh phi thường và vẻ đẹp cao cả của non sông, thấy được hùng khí của ba quân dũng mãnh sẵn sàng chiến đấu và chiến thắng. Chính vì lẽ đó mà công danh, nợ tang bồng mang vẻ đẹp của lối sống tích cực. Tuổi trẻ hôm nay cũng cần phải lấy đó làm “gương báu răn mình”, sống có trách nhiệm hơn với cuộc đời, với non sông gấm vóc. Tính đến thời điểm hiện tại, dù trải qua bao vùi lấp của thời gian, bài thơ vẫn mãi giữ nguyên tính thời sự.

Dàn ý phân tích bài thơ Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão

Nhằm giúp các bạn nắm được những ý chính trong bài viết trên, dưới đây Aiti-aptech.edu.vn sẽ khái quát để lập dàn ý phân tích bài thơ Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão. 

Mở bài phân tích bài thơ Thuật hoài 

  • Đôi nét về tác giả Phạm Ngũ Lão cùng tác phẩm Thuật hoài.
  • Tóm tắt những nét chính về nội dung và ý nghĩa của bài thơ.

Thân bài phân tích bài thơ Thuật hoài 

  • Phân tích chí khí anh hùng của trang nam nhi nhà Trần.
  • Cảm nhận sức mạnh nhà Trần khi phân tích bài thơ Thuật hoài.
  • Tìm hiểu những nỗi niềm của nhà thơ trong tác phẩm Thuật hoài.

Kết bài phân tích bài thơ Thuật hoài

  • Tóm lại giá trị của tác phẩm về nội dung và nghệ thuật.
  • Mở rộng qua việc liên hệ một số tác phẩm cùng chủ đề, ví dụ Cảm hoài hay Tụng giá hoàn kinh sư…

Như vậy, khi cảm nhận và phân tích bài thơ Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão, người đọc đã thấy được hào khí chiến đấu không chỉ của người nam nhi thời Trần mà của biết bao thế hệ đi trước. Có thể thấy, những khát vọng cống hiến được tác giả gửi gắm đã trở thành bài học sâu sắc cho muôn đời. Chính vì thế, tác phẩm Thuật hoài đã mang ý nghĩa giáo dục tư tưởng một cách đầy sâu sắc về nhân sinh quan cũng như lối sống tích cực luôn cần cống hiến với mỗi người. Hy vọng với bài viết về chủ đề phân tích bài thơ Thuật hoài của Phạm Ngũ Lão, đã cung cấp cho bạn những kiến thức hữu ích phục vụ học tập. Chúc bạn luôn học tốt! 

Xem thêm:

Tác giả: Việt Phương

About the Author: aiti-aptech

You May Also Like

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *