Phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận giúp chúng ta thấy được một bài ca lao động hứng khởi và hào hùng, bài ca của cuộc sống và của những con người lao động cần cù đang ngày đêm cống hiến và làm giàu cho Tổ quốc. Cùng với nghệ thuật điêu luyện là cảm hứng trữ tình đặc sắc đã cuốn hút sự yêu mến người đọc với tác phẩm này. Cùng Aiti-aptech.edu.vn cảm nhận và phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá qua bài viết dưới đây.
Nội dung chính bài viết
- Tìm hiểu về tác giả và tác phẩm
- Soạn bài Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận
- Phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận
Tìm hiểu về tác giả và tác phẩm
Trước khi phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, chúng ta cũng cần nắm được những thông tin cơ bản và quan trọng về tác giả cũng như tác phẩm, từ đó có cái nhìn sâu sắc và cụ thể hơn về nội dung và ý nghĩa của bài thơ.
Đôi nét về nhà thơ Huy Cận
- Huy Cận sinh ngày 31/05/1919, tên thật là Cù Huy Cận. Ông sinh ra và lớn lên trong một gia đình nhà nho nghèo ở chân núi Mồng Gà, thuộc làng Ân Phú, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.
- Thủa nhỏ, nhà thơ Huy Cận học ở quê. Sau đó, ông học trung học ở Huế và tiếp tục học Cao đẳng Canh nông ở Hà Nội.
- Thời gian này, ông tham gia phong trào sinh viên yêu nước và Mặt trận Việt Minh
- Sau Cách mạng tháng Tám 1945, nhà thơ Huy Cận giữ nhiều trọng trách: Thứ trưởng, Bộ trưởng.
- Vào năm 1996, nhà thơ Huy Cận đã được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học – Nghệ thuật.
- Giai đoạn trước Cách mạng tháng Tám 1945: Nhà thơ Huy Cận là một cây bút nổi tiếng của phong trào Thơ mới. Lúc này, tiếng thơ của ông chủ yếu là sầu thương u buồn với cái tôi bé nhỏ và hữu hạn của kiếp người. Nỗi buồn trong thơ ông thời điểm này còn mang dấu ấn của cả thời đại bị nô lệ. Các tác phẩm: Lửa thiêng, Kinh cầu tự, Vũ trụ ca.
- Từ sau Cách mạng tháng Tám 1945 đến 1958: Cảm hứng thơ của ông đã hoàn toàn biến chuyển phù hợp với nhịp sống, lúc này nhà thơ đã hòa mình vào cuộc sống mới. Lúc này chân thành và hồ hởi, vui tươi và khỏe khoắn là những cảm xúc trong thơ Huy Cận. Các tác phẩm tiêu biểu như Cô gái Mèo, Ngôi nhà giữa nắng, Hạt lại gieo.
Giới thiệu về bài thơ Đoàn thuyền đánh cá
Tìm hiểu và phân tích bài thơ đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận, chúng ta cần nắm được những nội dung sau liên quan đến tác phẩm như:
- Bài thơ Đoàn thuyền đánh cá được Huy Cận viết vào ngày 1–10–1958 tại vùng biển Hòn Gai, tỉnh Quảng Ninh, in trong tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng.
- Bài thơ là kết quả của chuyến đi thực tế dài ngày ở Quảng Ninh của tác giả. Cảm hứng về thiên nhiên đất nước, về lao động và niềm vui trước cuộc sống mới là những tình cảm chủ đạo tạo nên sức hấp dẫn của những vần thơ này.
- Toàn bài gồm bảy khổ, mỗi khổ tương đương với một bài tứ tuyệt thất ngôn. Từ đó, nhà thơ ca ngợi không khí lao động mới, con người lao động mới, tràn đầy lạc quan, làm chủ thiên nhiên, làm chủ biển cả bao la.
- Bài thơ miêu tả đoàn thuyền đánh cá một đêm trên Hạ Long, qua đó ca ngợi biển quê hương giàu đẹp, người dân chài làm chủ cuộc đời, hăng say lao động, xây dựng cuộc sống mới ấm no hạnh phúc.
- Bài thơ đã dựng được không khí lao động khẩn trương, hăng say, nhộn nhịp, của miền Bắc những năm đầu bắt tay xây dựng chủ nghĩa xã hội. Đoàn thuyền đánh cá khắc hoạ nhiều hình ảnh tráng lệ, thể hiện sự hài hoà giữa thiên nhiên và con người lao động, bộc lộ niềm vui, niềm tự hào của nhà thơ trước đất nước, cuộc đời.
- Nét đặc sắc về nghệ thuật trong bài thơ là âm hưởng thơ vừa khỏe khoắn, sôi nổi vừa phơi phới bay bổng. Cách gieo vần có nhiều biến hóa linh hoạt, các vần trắc xen lẫn vần bằng, vần liền xen với vần cách, Nhiều hình ảnh tráng lệ, trí tưởng tượng phong phú.
Soạn bài Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận
Trước khi đi vào Phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, để hiểu hơn về tác giả tác phẩm cũng như nội dung và tư tưởng của bài thơ này, chúng ta cùng soạn bài Đoàn thuyền đánh cá qua những câu hỏi trong chương trình đã học:
Xuất xứ và chủ đề bài thơ Đoàn thuyền đánh cá
- Xuất xứ: Bài thơ được in trong tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng
- Chủ đề: Vẻ đẹp của bức tranh thiên nhiên hùng vĩ và tinh thần lao động hăng say cần cù của người dân trong cuộc sống mới.
Bố cục của bài thơ Đoàn thuyền đánh cá
Khi phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, chúng ta cần thấy được bố cục của tác phẩm gồm 3 phần chính.
- Khổ 1 và 2: Cảnh đoàn thuyền ra khơi và tâm trạng náo nức của người lao động.
- 4 khổ thơ tiếp: Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển
- Khổ cuối: Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong bình minh
Xem thêm >>> Soạn bài Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận – Ngữ văn 9
Phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của Huy Cận
Bài thơ tiêu biểu cho phong cách sáng tác của nhà thơ Huy Cận trong giai đoạn sau Cách mạng tháng 8 năm 1945. Để phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, chúng ta cùng cảm nhận theo bố cục của bài thơ và cũng là hành trình lao động của những người dân miền biển trong một đêm làm việc.
Đoàn thuyền ra khơi và tâm trạng náo nức của người lao động
Phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá trong khổ thơ đầu tiên. Với đôi mắt quan sát sắc sảo, trí tưởng tượng phong phú, trái tim nhạy cảm và tài năng nghệ thuật điêu luyện, nhà thơ đã vẽ lên trước mắt chúng ta một khung cảnh lao động tuyệt vời trên biển. Cả bài thơ như một bức tranh sơn mài lộng lẫy với những sắc màu huyền ảo, cuốn hút vô cùng:
“Mặt trời xuống biển như hòn lửa
Sóng đã cài then, đêm sập cửa
Đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
Câu hát căng buồm cùng gió khơi.”
Đoàn thuyền đánh cá rời bến vào lúc hoàng hôn. Phía tây, mặt trời như một hòn lửa” đỏ rực đang lặn vào lòng đại dương mênh mông. Màn đêm buông xuống kết thúc một ngày. Chính vào thời điểm ấy, ngư dân bắt tay vào công việc quen thuộc của mình: ra khơi đánh cá. Mặt biển đêm không lạnh lẽo mà ấm áp hẳn lên bởi tiếng hát âm vang, náo nức. thể hiện niềm vui to lớn của con người lao động được giải phóng.
“Câu hát căng buồm cùng gió khơi”. Đây là cách nói độc đáo. sáng tạo của Huy Cận, khiến chúng ta tưởng như tiếng hát hòa cùng gió mạnh, thổi căng cánh buồm, đẩy thuyền phăng phăng rẽ sóng. Cánh buồm no gió tượng trưng cho khí thế phơi phới đi lên của công cuộc dựng xây đất nước.
Lời hát ngợi ca sự giàu có và hào phóng của biển cả cùng vẻ đẹp lung linh, diệu kỳ của nó trong đêm. Bút pháp lãng mạn của nhà thơ vẽ nên khung cảnh vừa thực vừa ảo:
“Hát rằng: cá bạc biển Đông lặng
Cá thu biển Đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta đàn cá ơi!”
Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trên biển
Khi phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá trong phần tiếp theo, người đọc sẽ thấy được vẻ đẹp của hình ảnh đoàn thuyền khi đang trên biển. Sự say mê vẻ đẹp của biển đã làm giảm bớt bao nỗi nhọc nhằn vất vả trong công việc đánh cá, đem lại niềm vui và sức mạnh cho con người đang chinh phục thiên nhiên, làm chủ cuộc đời. Cảnh đánh cá trong đêm được nhà thơ quan sát và miêu tả với một cảm hứng trữ tình mãnh liệt. Tác giả như hoá thân vào thiên nhiên, vào công việc, vào con người:
“Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng
Ra đậu dặm xa dò bụng biển
Dàn đan thế trận lưới vây giăng.”
Những hình ảnh “lái gió” “buồm trăng”, “mây cao” “biển bằng” phảng phất phong vị thơ cổ điển nhưng vẫn đậm chất hiện thực. Một chuyến ra khơi đánh cá cũng giống như một trận đánh. Cũng thăm dò tìm cho ra bãi cá; cũng “dàn đan thế trận” để giăng lưới, bủa lưới sao cho trúng luồng cá bạc, để sáng mai lúc trở về thuyền nào thuyền nấy đầy ắp cá.
Đã bao đời, người ngư dân có mối quan hệ chặt chẽ với biển cả. Họ thuộc biển như thuộc lòng bàn tay. Bao loài cá họ thuộc tên, thuộc dáng, thuộc cả thói quen của chúng:
“Cá nhụ cá chim cùng cá đé,
Cá song lấp lánh đuốc đen hồng.
Cái đuôi em quẫy trăng vàng chóe,
Đêm thở: sao lùa nước Hạ Long.”
Trên mặt biển đêm, ánh trăng long lanh dát bạc, cá quẫy đuôi, sóng sánh trăng vàng. Bài ca “gọi cá ”vẫn tiếp tục ngân vang, lúc náo nức, lúc thiết tha. Trăng thức cùng ngư dân, trăng cùng sóng dập dờn bên mạn thuyền, như “gõ nhịp” phụ họa cho tiếng hát. Trăng chiếu sáng cho người kéo được những mẻ cá đầy. Thiên nhiên con người thật là hòa hợp.
Bóng đêm đang tan, ngày đang đến, nhịp độ công việc càng sôi nổi, khẩn trương:
“Sao mờ kéo lưới kịp trời sáng
Ta kéo xoăn tay chùm cá nặng
Vảy bạc đuôi vàng lóe rạng đông
Lưới xếp buồm lên đón nắng hồng.”
Bao công lao vất vả đã được đền bù. Dáng người ngư dân đang choãi chân nghiêng người, dồn tất cả sức mạnh vào đôi cánh tay cuồn cuộn để kéo lên những mẻ lưới nặng trĩu mới đẹp làm sao! Bóng dáng họ in trên nền trời hồng của buổi bình minh.
Những tia nắng sớm chiếu trên khoang cá đầy làm lấp lánh thêm “vẩy bạc, đuôi vàng” và màu sắc phong phú của bao loài cá cũng khiến cho cảnh rạng đông thêm rực rỡ. Nhịp điệu câu thơ cuối của khổ thơ trên chậm rãi, gợi cảm giác thanh thản, vui tươi, phản ánh tâm trạng thoải mái của ngư dân trước kết quả tốt đẹp của chuyến ra khơi.
Hình ảnh đoàn thuyền đánh cá trở về trong bình minh
Phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá trong đoạn tiếp chính là hình ảnh về đoàn thuyền trong không khí hào hùng, phấn khởi khi trở về trong ánh bình minh rạng rỡ. Khổ thơ cuối cùng miêu tả cảnh trở về của đoàn thuyền đánh cá:
“Câu hát căng buồm với gió khơi
Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời
Mặt trời đội biển nhô màu mới
Mắt cá huy hoàng muôn dặm phơi”
Vẫn là tiếng hát khỏe khoắn của người ngư dân dạn dày sóng nước đang vượt lên làm chủ cuộc đời. Tiếng hát hòa trong gió, thổi căng cánh buồm đưa đoàn thuyền ra khơi đêm trước, nay lại cùng đoàn thuyền đầy ắp cá hân hoan về bến Hình ảnh “Đoàn thuyền chạy đua cùng mặt trời” rất hiện thực mà cũng rất hào hùng. Nó phản ánh một thói quen lâu đời của ngư dân là đưa cá về bến trước khi trời sáng, đồng thời cũng hàm ý nói lên khí thế đi lên mạnh mẽ của họ trong công cuộc dựng xây đất nước sau giải phóng.
Hòa cùng niềm vui to lớn của mọi người, nhà thơ chắp cánh cho trí tưởng tượng của mình bay bổng. Đoàn thuyền lao vun vút trên mặt biểu, “Mặt trời đội biển nhô màu mới” một màu hồng rạng rỡ, tinh khôi, và ánh mặt trời phản chiếu trong muôn ngàn mắt cá trên thuyền, khiến nhà thơ liên tưởng tới hàng ngàn mặt trời nhỏ xíu đang tỏa sáng niềm vui. Đến đây, bức tranh biển cả ngập tràn sắc màu tươi sáng và ăm ắp chất sống trong từng dáng hình, đường nét của cảnh, của người.
Trên này là những cảm nhận và phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá của nhà thơ Huy Cận. Hy vọng đã giúp bạn có được những kiến thức bổ ích phục vụ cho quá trình học tập của bản thân. Nếu có đóng góp gì cho chủ đề bài viết Phân tích bài thơ Đoàn thuyền đánh cá, mời bạn để lại nhận xét để cùng Aiti-aptech.edu.vn trao đổi thêm nhé. Chúc bạn học tập hiệu quả!
Tác giả: Việt Phương
